Радае Доманавіч

Радае Доманавіч
сербск.: Радоје Домановић
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	4 (16) лютага 1873
Месца нараджэння	Аўсішце[d], Княства Сербія
Дата смерці	4 (17) жніўня 1908 (35 гадоў)
Месца смерці	Бялград, Каралеўства Сербія
Пахаванне	Новыя могілкі[d]
Грамадзянства	Каралеўства Сербія
Альма-матар	Бялградскі ўніверсітэт (1894) First Kragujevac Gymnasium[d]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	пісьменнік, настаўнік, пісьменнік навуковай фантастыкі, журналіст, рэдактар
Гады творчасці	1893—1908
domanovic.org (серб.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Радае Доманавіч (16 лютага 1873 — 17 жніўня 1908) — сербскі пісьменнік, журналіст і настаўнік, найбольш вядомы сваімі кароткімі сатырычнымі апавяданнямі.

Біяграфія

Радае Доманавіч нарадзіўся ў вёсцы Аўсішце ў цэнтральнай Сербіі ў сям’і мясцовага настаўніка і прадпрымальніка Мілаша Доманавіча і Персіды Доманавіч, нашчадка Паўле Цукіча, аднаго з военачальнікаў Першага і Другога сербскага паўстання. Дзяцінства правёў у вёсцы Горне Ярушыца, якая знаходзіцца недалёка ад Крагуеваца. Там жа ён вучыўся ў пачатковай школе. Потым скончыў сярэднюю школу ў Крагуевацы і філасофскі факультэт Бялградскага ўніверсітэта, дзе ён вывучаў сербскую мову і гісторыю.

У 1895 годзе Доманавіч атрымаў сваё першае прызначэнне — пасаду выкладчыка ў Піроце, на поўдні Сербіі, рэгіёне, які толькі нядаўна быў вызвалены ад акупацыі Асманскай імперыяй. У Піроце сустрэў Яшу Проданавіча (1867—1948), настаўніка і актывіста, сяброўства з якім сфармавала яго палітычныя погляды. Таксама там жа ён сустрэў сваю будучую жонку Наталлю Ракетыч (1875—1939), небагатую школьную выкладчыцу з Срэмскіх Карлаўцаў, якая будзе падтрымліваць яго на працягу ўсяго яго жыцця і ад якой народзіцца трое дзяцей.

Пасля ўступлення ў апазіцыйную Народна-радыкальную партыю Доманавіч трапіў пад рэпрэсіі рэжыму дынастыі Абрэнавічаў. У канцы 1895 года настаўнік быў сасланы выкладаць ва Ўран, а ў 1896 годзе пераведзены зноў, ужо ў Лeскaвац. Пісьменніцкая кар’ера Доманавіча пачалася падчас яго настаўніцтва, калі ў 1895 годзе ён апублікаваў свой першую аповесць у стылі рэалізму. Пасля свайго першага публічнага выступу супраць урада ў 1898 годзе і ён, і яго жонка былі звольненыя з дзяржаўнай службы, і Доманавіч пераехаў з сям’ёй у Бялград.

У Бялградзе ён пачаў працаваць з калегамі-пісьменнікамі ў тыднёвіку «Зорка» і апазіцыйнай палітычнай газеце «Рэха». У гэты час ён пачаў пісаць і публікаваць свае першыя сатырычныя апавяданні, такія як «Дэман» і «Адмена страсці». Слава прыйшла да Радае пасля публікацыі апавяданняў «Правадыр» (1901) і «Страдыя» (1902), у якіх аўтар адкрыта крытыкаваў рэжым і выкрываў яго крывадушнасць і памылкі.

Пасля перавароту, які паклаў канец кіраванню Аляксандра Абрэнавіча ў 1903 годзе, Доманавіч, што быў тады на піку папулярнасці, атрымаў пасаду пісара ў Міністэрстве адукацыі. Новы ўрад дазволіў яму выехаць у Германію дзеля атрымання спецыялізацыі. Правёўшы год у Мюнхене, Доманавіч вярнуўся ў родную Сербію, але адразу расчараваўся з-за адсутнасці якіх-небудзь рэальных змен у сербскім грамадстве. На радзіме ён стварыў палітычны штотыднёвік «Страдыя», у якім працягнуў крытыкаваць слабасці новай дэмакратыі, але яго артыкулы больш не мелі той ранейшай сілы і натхнення.

Радае Доманавіч памёр прыкладна а 00:30 17 жніўня 1908 года ва ўзросце 35 гадоў пасля працяглай барацьбы з хранічнай пнеўманіей і туберкулёзам. Пісьменнік быў пахаваны на Новых могілках Бялграда.

Значная частка неапублікаваных твораў літаратара згубіліся падчас Першай сусветнай вайны.

Літаратурныя творы

Выбраныя найбольш вядомыя творы Радае Доманавіча:

• «Адмена страсці» (сербск.: Укидање страсти) (1898)
• «Дэман» (сербск.: Демон) (1898)
• «Кляймо» (сербск.: Данга) (1899)
• «Каралевіч Марка другі раз сярод сербаў» (сербск.: Краљевић Марко по други пут међу Србима) (1901)
• «Правадыр» (сербск.: Вођа) (1901)
• «Мёртвае мора» (сербск.: Мртво море) (1902)
• «Разважанні звычайнага сербскага вала» (сербск.: Размишљање једног обичног српског вола) (1902)
• «Страдыя» (сербск.: Страдија) (1902)
• «Сучаснае паўстанне» (сербск.: Модерни устанак) (1902)

Апавяданні «Правадыр», «Кляймо» і «Разважанні звычайнага сербскага вала» перакладзены на беларускую мову Ганнай Тарасевіч.

Спасылкі

• Поўны збор твораў Радае Доманавіча